İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ ........................................................................................................................ i
GİRİŞ .......................................................................................................................... 1
BİRİNCİ BÖLÜM
I. SU KAVRAMI ................................................................................................... 5
II. SU HUKUKUNUN TARİHSEL GELİŞİMİ ................................................... 5
A. Roma Hukukunda Suların Hukuki Durumu ............................................... 8
B. Cermen Hukukunda Suların Hukuki Durumu ............................................ 8
C. İslam Hukukunda Suların Hukuki durumu: ................................................ 9
1. Şefe Hakkı .......................................................................................... 10
2. Şirb Hakkı .......................................................................................... 10
3. Muhrez Sular ...................................................................................... 12
4. Suların İsrafı ....................................................................................... 13
İKİNCİ BÖLÜM
I. SULARIN HUKUKİ NİTELENDİRMELERİ ............................................. 15
A. Genel (Umumî) Sular ............................................................................... 16
1. Genel Suyun Özellikleri ..................................................................... 17
2. Konuyla İlgili Yargıtay Kararları ve Değerlendirmeleri .................... 18
a. Kadim Kullanım Hakkı ................................................................ 25
a1. Kadim Hak ve Bu Hakka İlişkin Kriterler ........................... 25
a2. Su İhtilafların Çözümüne İlişkin Metodlar.......................... 26
a3. Kadim Hak ve İçme ve Kullanma Suyu Önceliğinin Değerlendirilmesi ................................................................ 27
a4. Konuyla İlgili Yargıtay Kararları ve Değerlendirmeleri ..... 28
b. Kaynaklar, Yeraltı Suları ve Kaynaklara Zarar Verilmesi ........... 50
B. Özel Sular ................................................................................................. 56
1. Özel Sular ve Özel Sularda Mülkiyet ................................................. 56
2. Özel Suların Özellikleri ...................................................................... 58
3. Su İhtilaflarında Özel Su ve Genel Su Ayrımının Önemi ve Konuyla İlgili Yargı Kararları ............................................................ 59
4. Özel Mülkiyete Konu Edilen Taşınmaz İçerisinden Çıkan Su Kaynaklarının Mülkiyet Sahibi Tarafından Kiralanması ................... 68
C. Su Davalarındaki Yargılamanın Uzun Yıllar Sürmesinin Nedenleri ve Çözüm Yolları .................................................................... 78
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
TÜRKİYE CUMHURİYETİ DEVLETİNDE
SULARIN HUKUKİ DURUMU
I. TÜRKİYE CUMHURİYETİ DEVLETİ ANAYASALARINDA SULARLA
İLGİLİ YAPILAN DÜZENLEMELER ........................................................ 81
A. 1921 ve 1924 Türkiye Cumhuriyeti Anayasaları ...................................... 81
B. 1961 Türkiye Cumhuriyeti Anayasası ...................................................... 81
C. 1981 Türkiye Cumhuriyeti Anayasası ...................................................... 82
D. 1961 ve 1981 Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının Sularla İlgili
Yapılan Düzenlemelerinin Karşılaştırılması ............................................. 83
E. 1981 Türkiye Cumhuriyeti Anayasasındaki Sularla İlgili Hükmün
Değerlendirilmesi ..................................................................................... 83
II. KANUNLAR .................................................................................................... 86
A. 4721 Sayılı Türk Medeni Kanunu ............................................................ 86
1. Taşınmaz Mülkiyetinin Sular Nedeniyle Kısıtlanması ....................... 87
a. Komşu Hakkı ............................................................................... 87
b. Doğal olarak Akansu ................................................................... 90
c. Fazla suyun akıtılması ve suya müdahalenin men’ine ilişkin
Yargıtay kararı ve değerlendirilmesi ........................................... 91
d. Mecra Geçirilmesi ....................................................................... 94
e. İrtifak Hakkı ................................................................................. 94
f. Katlanma Yükümlülüğü ............................................................... 95
g. Su Hizmetlerinin İfasında İrtifak Hakkı ...................................... 96
g1. Konuyla İlgili Yargıtay Kararları ve Değerlendirmeleri ..... 97
h. Yükümlü Taşınmaz Malikinin Menfaatinin Korunması ............ 100
ı. Geçit Hakları .............................................................................. 101
ı1. Konuyla İlgili Yargıtay Kararları ve Değerlendirmeleri ... 103
j. Katılma yükümlülüğü ................................................................ 106
j1. Konuyla İlgili Yargıtay Kararları ve Değerlendirmeleri ... 107
k. Zorunlu Su ................................................................................. 110
l. Özel Kanun Hükümleri ve Yerel Adet ....................................... 111
B. 167 Sayılı Yeraltı Suları Hakkında Kanun ............................................. 111
1. Yeraltı Suları, Özellikleri ve Kullanım Alanları .............................. 112
2. Yeraltı Suları ile İlgili Terimler ....................................................... 113
3. 167 sayılı Yeraltı Suları Kanununun 4.maddesi ............................... 114
4. Değerlendirme, Uygulamaya İlişkin Sorunlar ve Çözüm Yolları .... 115
5. Yeraltı Sularının Kiralanması ve 2560 sayılı İSKİ Kanuna Göre
Kurulan Su Kanal İdarelerince Kiraya Verilecek Sular ................... 116
6. 167 sayılı Yeraltı Suları Kanununun 5.maddesi ve
Değerlendirilmesi ............................................................................. 119
7. Yeraltı Sularında DSİ’nin Yetkileri ................................................. 120
a. Değerlendirme, Uygulamaya İlişkin Sorunlar ve Çözüm
Yolları ........................................................................................ 120
C. 831 Sayılı Sular Hakkında Kanun .......................................................... 123
1. Kanun Maddeleri ve Değerlendirilmeleri ......................................... 123
2. Değerlendirme, Uygulamaya İlişkin Sorunlar ve Çözüm Yolları .... 123
3. İçme ve Kullanma Sularına İlişkin Olarak Genel Değerlendirme .... 127
D. 442 Sayılı Köy Kanunu .......................................................................... 129
1. Kanun Maddeleri ve Değerlendirmeleri ........................................... 129
2. Köylünün Mecburi işleri: ................................................................. 129
E. 7478 Sayılı Köy İçme Suları Hakkında Kanun ....................................... 131
1. Kanun Maddeleri ve Değerlendirmeleri ........................................... 131
2. Genel Değerlendirme ....................................................................... 135
3. 7448 sayılı Kanun ile 2560 sayılı İSKİ Kanununun Görevleri
Yönüyle Karşılaştırılması ................................................................. 136
4. Konuyla İlgili Danıştay Kararı ve Kararın Değerlendirilmesi ......... 137
F. 6200 Sayılı Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğünce Yürütülen
Hizmetler Hakkında Kanun .................................................................... 139
1. 6200 sayılı DSİ Kanununda Yapılan Değişiklikler ve Bu
Değişikliklerin Değerlendirilmesi .................................................... 140
G. Bakanlıklara Bağlı, İlgili, İlişkili Kurum ve Kuruluşlar ile Diğer
Kurum ve Kuruluşların Teşkilatı Hakkında Cumhurbaşkanlığı 4
Nolu Kararnamesi ................................................................................... 141
1. Cumhurbaşkanlığının 4 Nolu Kararnamesi ile 6200 DSİ Genel
Müdürlüğünün Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun
Kapsamında Getirilen Düzenlemelerin Genel Değerlendirmesi ...... 141
2. Cumhurbaşkanlığının 4 Nolu Kararnamesi ile Düzenlenen
Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğünün Kuruluş, Teşkilat, Görev,
Yetki ve Sorumluluklarına İlişkin Usul ve Esasları ile 6200
sayılı DSİ Kanunu ve Bu Kanun Hükmünde Kararnamelerin
değerlendirilmesi. ............................................................................. 142
3. Kararname ile Getirilen Su Tahsislerini Yapmak İfadesinin
Değerlendirilmesi ............................................................................. 144
4. Cumhurbaşkanlığının 4 Nolu Kararnamesi ile Düzenlenen
Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğünün Görev ve Yetkileri
madde 121 de düzenlenmiştir. .......................................................... 149
5. Genel Değerlendirme ....................................................................... 154
H. Türkiye Su Enstitüsü (Bakanlıklara Bağlı, İlgili, İlişkili Kurum ve
Kuruluşlar ile Diğer Kurum ve Kuruluşların Teşkilatı Hakkında
Cumhurbaşkanlığı 4 Nolu Kararnamesi Otuzüçüncü Bölüm) ................ 156
1. Su Enstitüsünün Görevleri ve Değerlendirilmesi ............................. 157
I. 1053 Sayılı Belediye Teşkilâtı Olan Yerleşim Yerlerine İçme,
Kullanma ve Endüstri Suyu Temini Hakkında Kanun ........................... 161
1. Kanun Maddeleri ve Değerlendirilmeleri ......................................... 161
2. İçme ve Kullanma Suyu Temini ve Atıksu Hizmetlerine İlişkin
Geleceğe Dönük Yatırım Yapma Yetkisinin DSİ’ye
Verilmesinin Sonuçları ..................................................................... 172
3. DSİ Tarafından Yapılan Yatırım Maliyetlerinin Belediyelerle
Yapılan Protokoller ile Tahsil Edilmesinde Meydana Gelen
Sıkıntılar ve Çözüm Yolları ............................................................. 173
J. 5216 Sayılı Büyükşehir Belediye Kanunu .............................................. 175
1. 5216 Sayılı Yasanın 7.maddesine Göre Büyükşehir
Belediyelerinin Görev, Yetki ve Sorumlulukları.............................. 176
a. Derelerin, taşkın koruma ve taşkın önleme kapsamında
değerlendirilmesi ....................................................................... 178
b. Dere Yatakları ile İlgili Yargıtay 1.Hukuk Dairesinin
12.05.2005 Tarihli 2005/1703E ve 2005/6037K sayılı
Kararı ve Kararın Değerlendirilmesi ......................................... 180
c. Dere Yataklarında DSİ’nin ve Maliye Hazinesinin
Sorumluluğu .............................................................................. 182
d. Su Kanal İdarelerinin Dereler ve Tahliye Kanalları ile İlgili
Sorumluluklarının Değerlendirilmesi ........................................ 184
2. İlçe (…) Belediyelerinin Görev ve Yetkileri Şunlardır .................... 185
K. 5393 Sayılı Belediye Kanunu ................................................................. 186
1. Belediyenin Görev ve Sorumlulukları (5393/14.maddesi) ............... 187
2. Belediyenin Yetkileri ve İmtiyazları (5393/15.maddesi) ................. 188
a. Genel Değerlendirme ................................................................. 192
L. 2560 Sayılı İSKİ Kanunu........................................................................ 195
1. İSKİ ve Su Kanal İdarelerinin Kuruluşu, Amaç ve Kapsamı ile
Bir Kamu Kuruluşu Olması.............................................................. 195
a. Konuyla ilgili Uyuşmazlık Mahkemesinin 08.07.2024
tarihli 2024/51E ve 2024/295K sayılı kararı .............................. 196
2. 2560 Sayılı Kanun ile Kurulan İSKİ ve İSKİ Gibi Su Kanal
İdarelerinin Görev ve Yetki ve Sorumlulukları: ............................... 200
a. 2560 sayılı İSKİ Kanununun 2/a Maddesinin
Değerlendirilmesi ...................................................................... 201
b. İçme ve Kullanma Suyu Temin Edilmesine İlişkin
Aşamalar .................................................................................... 201
c. Su Kaynaklarından ve Yeraltı Sularından İçme ve
Kullanma Suyu Temininde DSİ’den İzin Alınıp
Alınmayacağının Değerlendirilmesi .......................................... 205
d. Ankara Bölge İdare Mahkemesi 8. İdari Dava Dairesinin
2020/1906E ve 2021/1613K sayılı Kararı ve Kararın
Değerlendirilmesi ....................................................................... 210
e. 2560 sayılı İSKİ Kanunun 2/b-maddesinin
Değerlendirilmesi ....................................................................... 211
f. Su Kanal İdarelerinin Yağmur Sularının Uzaklaştırılmasına
İlişkin Görev, Yetki ve Sorumluluklarının
Değerlendirilmesi ....................................................................... 212
g. 5393 sayılı Belediye Kanunu’na Göre Yağmur Sularının
Uzaklaştırılması ve Yağmur Sularının Uzaklaştırılması ile
Bağlantılı Olan Hizmetler ve Değerlendirilmesi........................ 215
h. Yağmur Suları Uzaklaştırılırken Bu Suların Kullanılmasına
ve Ekonomiye Kazandırılmasına Yönelik
Projelendirmelerin Yapılması ve Konunun
Değerlendirilmesi ....................................................................... 218
ı. Konuyla İlgili İçtihat Niteliğindeki Yargı Kararları ve
Kararların Değerlendirilmesi ..................................................... 219
j. 2560 sayılı İSKİ Kanununun 2/c-maddesi ve
Değerlendirilmesi ....................................................................... 223
k. 2560 sayılı İSKİ Kanunun 2/e ve f-maddesi ve Bu
Maddenin Değerlendirilmesi ..................................................... 225
3. 2560 Sayılı İSKİ Kanununda, İSKİ ve Su Kanal İdareleri
Yönetimi ........................................................................................... 226
4. İSKİ ve su kanal idarelerinin Mali Kaynaklar ve Bütçesi: ............... 229
5. İSKİ ve Su Kanal İdarelerinin Hak ve Muafiyetleri: ........................ 230
a. Su Kaynaklarının ve Su Havzalarının Korunması ile Suların
Abonelere Ulaştırılmasının Sağlanması ..................................... 230
b. Görev Yetki ve Sorumluluklar Kapsamında İmar
Planlarının Hazırlanması Aşamasında Görüş Bildirmek,
Planlara İşlenmesi ile Etüt Plan ve Projelerinin Yapılmasını
Sağlamak .................................................................................... 230
c. Kullanılmış Suların ve Atıksuların Uzaklaştırılmasının
Sağlanması ................................................................................. 232
d. Su ve Kanalizasyon Durum Belgesi Ücreti ile Bağlantı ve
İştirak Bedelinin Tahsili............................................................. 234
e. Zararlı Suların Tasfiyesi ............................................................ 235
f. Kanalizasyon Şebekesine Verilemeyecek Atıklar ve
Maddeler .................................................................................... 235
g. Muafiyetler ................................................................................ 237
7. 2560 Sayılı Kanununda Çeşitli Hükümler Başlığı Altında
Düzenlenen Tarife Tespit Esasları ................................................... 240
a. Yağmur sularının uzaklaştırılması ............................................. 240
b. Devir işleri ................................................................................. 242
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
I. YÖNETMELİKLER ..................................................................................... 243
A. Su Tahsisleri Hakkında Yönetmelik: ...................................................... 243
1. Yönetmeliğin Hukuki Dayanakları ve Değerlendirilmesi ................ 243
2. Yönetmeliğin Amacı ........................................................................ 248
3. İlkeler, Su Tahsisi Yapılamayacak Durumlar, Suyun Kullanım
Öncelikleri ........................................................................................ 249
a. Suyu kullanım öncelikleri .......................................................... 249
b. İlkeler ......................................................................................... 250
b1. Tahsisler Su Kullanımlarında Öncelik Sırasına Uygun
Olarak Yapılır ................................................................... 250
c. Su tahsisi yapılamayacak durumlar ........................................... 253
d. Başvuru, İstenen Belgeler, Değerlendirme ve Su Tahsis
Süresi ......................................................................................... 255
e. Tahsisin Geçerlilik Kazanması, Denetimi, Sona Ermesi,
İptali, Değişiklik ve Yenileme Talepleri, İzinsiz Su
Kullanımı ve Sorumluluk ........................................................... 257
f. Yönetmeliğin 14.maddesinde; Tahsisin sona ermesi, iptali,
değişiklik ve yenilenmesi taleplerine ilişkin hususlar
düzenlenmiştir. ........................................................................... 259
g. Yönetmeliğin 15.maddesinde İzinsiz su kullanımı
yapılması halinde ne yapılacağı, yaptırımın ne olduğu
hususu düzenlenmiştir................................................................ 260
h. Sorumluluk ve değerlendirmesi: ................................................ 261
ı. Su tahsislerine ilişkin giderler .................................................... 263
j. Diğer kamu kurum ve kuruluşları .............................................. 263
k. Yürütme ..................................................................................... 264
B. Su Verimliliği Yönetmeliği .................................................................... 264
1. Amaç ve kapsam ve dayanak ........................................................... 264
a. 1 sayılı Cumhurbaşkanlığı Teşkilatı Hakkında
Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinin 410 uncu maddesinin
birinci fıkrasının (b) ve (e) bentleri: ........................................... 265
b. 1 sayılı Cumhurbaşkanlığı Teşkilatı Hakkında
Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinin 421 inci maddesinin
birinci fıkrasının (a), (ç) ve (ğ) bentleri ile ikinci fıkrası; .......... 266
c. Su verimliliği sistemi, Su verimliliği sisteminin kurulması
ve uygulanması, Su verimliliği planlarının hazırlanması,
onayı, izlenmesi ve güncellenmesi; ........................................... 267
BEŞİNCİ BÖLÜM
I. SU VERİMLİLİĞİ VE SU TASARRUFUNUN SAĞLANMASINA
İLİŞKİN TESPİTLER VE UYGULAMAYA İLİŞKİN ESASLAR: ........ 271
A. Su Kaynaklarının Tespiti, Planlanması ve Projelendirilerek
Kullanılmasının Sağlanması ................................................................... 271
B. Kayıp Kaçakların Önlenmesi ile Su Tasarrufu ve Su Verimliliğinin
Sağlanması .............................................................................................. 272
C. Tarımsal sulamada su verimliliği ve su tasarrufu: .................................. 274
D. Su verimliliği ve su tasarrufunun sağlanması için kamu spotları
oluşturularak halk bilinçlendirilmeli, insanların ihtiyaç miktarındaki
suya erişim kolaylaştırılmalı, fazla tüketimlerin bedeli
arttırılmalıdır. .......................................................................................... 274
E. Binalarda, sitelerde, otellerde, villalarda, meskenlerde, su
tüketimini arttıracak projelere ve kullanımlara izin verilmemelidir. ...... 275
F. Yağmur sularının uzaklaştırılmasında, yağmur sularının
biriktirilmesi ve toplumsal ihtiyaçların karşılanması sağlanacak
şekilde planlamaların yapılması gerekir. ................................................ 276
ALTINCI BÖLÜM
I. YERALTI SULARININ ve SU KAYNAKLARININ KİRALANMASI .. 279
A. Yeraltı Suları Kanunu Gereğince Su Kiralamaları ................................. 279
1. Su kiralamaları özel sular ve genel sular yönüyle ayrı ayrı
değerlendirilmelidir. ......................................................................... 279
2. Su kaynaklarının kiralama işlemleri yapılırken irtifak hakkı
kurularak kiralama işlemi yapılması; ............................................... 280
3. Yeraltı sularının kiralanması: ........................................................... 280
a. 167 sayılı Yeraltı Suları Kanununun 4.maddesinde yeraltı
sularının kiralanması düzenlenmiştir. ........................................ 280
b. Yeraltı Suları Kanununa göre .................................................... 281
B. Su Kiralamalarında Yetkili Kurumun Tespiti ......................................... 281
1. Su kiralamalarına ilişkin 6360 Sayılı Kanun Gereğince İl Özel
İdarelerinin ve Devir İşlemlerinin Değerlendirilmesi ...................... 281
2. Valilik bünyesindeki Yatırım İzleme Koordinasyon
Başkanlıkları (YİKOB) tarafından su kiralamalarının
yapılmasına ilişkin uygulamanın değerlendirilmesi ......................... 283
a. Valilik bünyesindeki Yatırım İzleme Koordinasyon
Başkanlıkları (YİKOB)’nın görevleri ........................................ 283
3. Su kiralamaları ile ilgili olarak Muğla 3.İdare Mahkemesinin
2023/1139E ve 2024/32K sayılı kararı ve değerlendirilmesi ........... 284
C. Su Kiralamalarında 2560 Sayılı İSKİ Kanununun ve 5216 Sayılı
Büyükşehir Belediye Kanununun, 6360 Sayılı Kanunun
Değerlendirilmesi ................................................................................... 286
D. Konuyla İlgili Mahkeme Kararları ve Değerlendirilmesi ....................... 289
1. Su kiralamalarına ilişkin Danıştay Sekizinci Dairesinin
2021/3186E ve 2025/636K sayılı kararı:.......................................... 290
KAYNAKÇA .......................................................................................................... 293